>> योगेश जोशी
प्रत्येकाच्या लहानपणी आई किंवा आजी आटपाट नगर होते…अशी सुरुवात करायची आणि तिच्या गुंतवून ठेवणाऱ्या गोष्टीची सुरुवात व्हायची. आजच्या संगणकाच्या युगात आटपाट नगर इतिहासजमा झाले आहे. तसेच विभक्त कुटंबपद्धतीमुळे गोष्ट सांगायला प्रत्येक घरात आजी असतेच असे नाही. त्यामुळे पुढील पिढीला या गोष्टी किंवा कहाणी याबाबत काहीच माहिती नसते.
लहानपणी गोष्ट ऐकण्याची हक्काची जागा म्हणजे आजी… तसेच श्रावण महिना सुरू झाली की आजी आजची कहाणी सांग असे मुले हट्ट करायची. त्यानंतर आजी चातुर्मासाचे पुस्तक काढून त्यातून त्या वाराची कहाणी सांगायची. अनेकदा सांगून आजीच्या या कहाण्या तोंडपाठ असायच्या. या कहाण्या ऐकून मुलांच्या उत्सुकता आणि उत्कंठा वाढत असे. पुढे काय..पुढे काय.. असे मुले विचारायची. या कहाण्या रंगवून सांगण्याची हातोटी आजीकडे होती.
आजच्या संगणक युगात मुले मोबाईलच्या गोष्टी ऐकतात आणि अलेक्साला आदेश देतात. आजच्या काळाची ही गरज असली तरी आपल्या संस्कृतीचा अविभाज्य भाग असणाऱ्या या कहाण्यांचे महत्त्व जाणून घेत पुढील पिढीपर्यंत हा अनमोल वारसा पोहचवण्याची गरज आहे. आटपाट नगर, दंवडी पिटणारा राजा, प्रजा आणि भक्तीभावाने व्रतवैकल्ये करणारी प्रजा हे सर्व आता इतिहासजमा झाले आहे. मग पुढील पिढीपर्यंत या कहाण्या कशाला पोहचवायच्या, असा सवालही होत असतो.
आपल्या संस्कृतीत अनेक गोष्टी या प्रतिकात्मक रुपाने सांगत पुढील पिढीवर चांगले संस्कार करण्यात येत होते. त्यामुळे त्यांना वेगळे नीतीशास्त्र किंवा समाजात कसे वागावे, हे शिकवण्याची गरज नव्हती. या रोटक गोष्टींमुळे काय योग्य, काय अयोग्य याचा निर्णय करत मुले चांगले गुण आत्मसात करत होती. त्यामुळे या कहाण्यांमधून पुढील पिढाला बोध मिळत होता. तसेच पुर्वीच्या काळी महिला या चुलीजवळच असायच्या. श्रावण महिन्यातील व्रतवैकल्यांमुळे त्यांना घराबाहेर पडण्याची संधी मिळत असे. तसेच एकमेंकींना भेटण्याचा आनंदही मिळत होता.
या कहाण्या आज कालबाह्य झाल्या आहेत, असे म्हणण्याऐवजी प्रत्येक गोष्टीतून काय बोध किंवा काय शिकवण दिली आहे, याची माहिती आपण स्वतः करून घेत मुलांना या रोचक गोष्टींची माहिती द्यावी. तसेच त्या काळात या कहाण्यांचा काय उद्देश असावा, त्यातून काय शिकवण मिळते, याबाबत मुलांनाही ज्ञान देत त्यांचे प्रबोधन करण्याची गरज आहे. त्यातून आपल्या संस्कृतीची आपल्याला खरी ओळख होईल आणि अनमोल वारसा त्यातील बोध आणि शिकवणीसह पुढील पिढीपर्यंत पोहचण्यास मदत होईल.
