>>सुधाकर वसईकर
सुरेश भटांनंतरच्या पिढीतील उत्तम गझलकार म्हणून महाराष्ट्रभर सुपरिचित असलेलं एक नाव म्हणजे प्रशांत वैद्य! त्यांनी फक्त गझल लिहिलीच नाही, तर गझलेचे मुशायरे महाराष्ट्रभर सादर करून तिचा प्रचार आणि प्रसारही केला. मुक्तछंदातील कविता असो वा गझल, दोन्ही प्रकार प्रशांत वैद्य लीलया हाताळतात. त्यांच्या प्रतिभा संपन्नतेचा प्रत्यय त्यांच्या गझल संग्रहांतून रसिकांना आलेला आहे. नुकताच त्यांचा तिसरा गझल संग्रह ‘गुलमोहर फुलताना’ प्रकाशित झाला आहे.
या गझल संग्रहास प्रशांत वैद्य यांच्या पत्नी प्रज्ञा वैद्य यांची सुंदर, अभ्यासपूर्ण प्रस्तावना लाभली आहे. प्रशांत वैद्य यांनी ब्लर्बमधील शेरात फुलांचा रंगोत्सव अगदी तरलतेने रंगवलाय.
गुलमोहर मी झालो बघ तू जन्मास बहावा कर
गुलबक्षी, बहावा, चाफा, प्राजक्त असो वा फुलांचा राजा गुलाब! फुलताना गुलमोहरच जिंकतो.
केवळ कोठे प्राजक्ताचे राज्य खालसा होते
गुलाबसुद्धा बरेच हरतो गुलमोहर फुलताना
गुलमोहर हे एक असं झाड आहे की, ते कायम अंगावर हिरवळ लेऊन असतं. पानगळ झाल्यावर ऐन चैत्रात रक्तवर्णी रंगाच्या लालजर्द फुलांनी फांदी फांदी बहरून येऊन मानवी मनाला भुरळ पडत असते. बहर असो वा नसो, गुलमोहराच्या झाडाची सावली गारवा प्रदान करत असते. म्हणूनच प्रशांत वैद्य आपल्या पुढील शेरात म्हणत असावेत…
मला न पर्वा सहा ऋतूंची चिरतरुणाई माझी दौलत
बदलत जाते गुलबक्षी, पण मी कायम गुलमोहर असतो
हिरवाईची झूल पांघरून फिरणारा हा अवलिया गझलकार सामाजिक, राजकीय, आर्थिक, सांस्कृतिक अशा विविध विषयांवरील मानवी जीवनातील विसंगती तितक्याच पोटतिडकीने मांडताना दिसतो आणि व्यवस्थेवर कोरडे ओढतो…
जिथे भ्रष्ट होतात साऱया व्यवस्था
तिथे संपते लोकशाही अकाली
एका ठरावीक वेळेपर्यंत माणूस माणसासारखा वागतो. त्याला माणुसकीने वागणं आवडतंही. वरवर तो तसं भासवतोही; पण एक वेळ कधीतरी अशी येते की, परिस्थिती त्याच्यातले हिंस्र श्वापद जागे करतेच. मग माणूस माणूसपण विसरतो…
माणूस होता होता माणूस दानव झाला
कुणातही मग तो कधीच आढळला नाही
या गझल संग्रहात एकूण 88 गझला आहेत. प्रशांत वैद्य यांनी गझल इतकी आत्मसात केलीय की, त्यांना काफिया, रदीफ यांच्यामागे धावत जावे लागत नाही. वृत्तीतून आलेली त्यांची गझल आहे. त्यांच्या गझलेत किमान सहा-सात शेर वाचायला मिळतात. रात्ररात्रभर जागूनसुद्धा सुचला नाही, या गझलेत तर पंधरा शेर आहेत. यावरून गझलेचा आवाका लक्षात येतो.
रात्ररात्रभर जागूनसुद्धा सुचला नाही
शेर डझनभर सुचले सुचला मतला नाही
आणि
कवितेच्या दारावर अवचित टकटक झाली
आशयसुद्धा नंतर मागे हटला नाही
आजमितीस विपुल प्रमाणात गझल लिहिली जातेय. गेल्या दशकात जवळपास शंभरच्या वर गझल संग्रह प्रकाशित झाले असतील. ही बाब मराठी गझलेसाठी भूषणावह नक्कीच असली तरी बरेच जण वृत्तमात्रात अडकलेले दिसतात. दर्जेदार लिहिणारे कितीसे आहेत? हा प्रश्न त्यांना भेडसावतोय. या परिस्थितीवर त्यांनी कल्पकतेने शब्दयोजना करून अत्यंत जबाबदारीने मार्मिक भाष्य केलंय. ते सगळ्यांनाच अंतर्मुख करणारं आहे.
खूप दर्जेदार लिहिले जात आहे
यातही काही नव्यांचा हात आहे
सहजसोप्या भाषाशैलीतील लयीत असणारे स्वयंभू शेर, योजलेले रूपक एक वेगळी गझलीयत पेश करतात. म्हणून या गझलकाराला वाचणे एक वेगळी अनुभूती असते. प्रशांत वैद्य गझलकार म्हणून काही तत्त्वं मांडतात. रदीफ, काफिया, यमक यात न गुरफटता प्रशांत वैद्य यांनी विशेषण, क्रियापद आणि क्रियाविशेषणाचे आशयाच्या दृष्टीने केलेले योजन बारकाईने पाहिले तर त्यांची गझल सहज आशयघन, अर्थपूर्ण, अर्थवाही होत जाते. याची प्रचीती ‘गुलमोहर फुलताना’ गझल संग्रहातील प्रत्येक शेर वाचताना येते. म्हणून हा गझल संग्रह समीक्षेच्या पातळीवर अव्वल तर ठरतोच; पण गझल अभ्यासकांना तितकाच मार्गदर्शकही आहे. म्हणून हा गझल संग्रह प्रत्येकाच्या संग्रही असणे आवश्यक आहे.
प्रकाशक ः समग्र प्रकाशन
गझलकार ः प्रशांत वैद्य
पृष्ठे ः 105, मूल्य ः रु. 150
